Салық реформасынан кейін қазақстандық бизнесті не күтіп тұр: жеңілдіктер қайта қаралады, бірақ инвесторларға әсер етпейді
Жақында Қазақстан сенатында өткен салық реформасына қатысты талқылаулар бизнесті күтіп тұрған бірқатар маңызды өзгерістердің бетін ашты. Үкімет салықты көтерумен қатар, жеңілдіктер мен субсидиялар жүйесін қайта қарауды көздеп отыр. Басты мақсат – бюджет шығыстарын оңтайландыру және тиімсіз қолдау шараларын жою.
Мемлекеттік қолдау үшін қатаң ережелер
Ұлттық экономика вице-министрі Арман Қасенов бизнеске қаржылық көмек көрсету жүйесіндегі негізгі өзгерістерді ұсынды:
- Әрбір кәсіпорын мемлекеттік қолдаудың бір түрін ғана пайдалана алады. Бұл дегеніміз, бір мезетте салық жеңілдіктерін, субсидиялар мен несиелерді алу мүмкін болмайды.
- Кәсіпкерлік субъектілерінің өзара міндеттемелері болған жағдайда ғана қаржылық көмек көрсетіледі, ол қатаң бақылауға алынады.
- Мемлекеттік қолдау операторларының саны қысқартылады: субсидиялау мөлшерлемелері мен несиелік кепілдіктердің барлық мәселелері "Даму" қорына беріледі, ал қаржылық емес қолдау шаралары "Атамекен" Ұлттық кәсіпкерлер палатасына шоғырланады.
Сонымен қатар, үкімет 108 бағдарламаны қамтитын мемлекеттік қолдаудың бірыңғай тізілімін құрып жатыр. 2027 жылдың 1 қаңтарынан бастап тізілімге енгізілмеген шараларды қаржыландыру тоқтатылады. Бұл бюджет қаражатының жұмсалуының ашықтығын арттырады деп күтіледі.
Салық жеңілдіктерін жою: бизнес қанша жоғалтады
Салықтық жеңілдіктерді талдау көрсеткендей, оларды қамтамасыз етуге 3,4 трлн теңге жұмсалады, бұл ел бюджетінің шамамен 13-14%-ын құрайды. Үкімет 1,3 трлн теңгеден астам сомаға 128 жеңілдікті алып тастауды ұсынды, бұл 2025 жылы 4 трлн теңге деңгейінде болжанатын бюджет тапшылығын қысқартуға мүмкіндік береді.
Бұл ретте мемлекет салықтық жеңілдіктерден толығымен бас тартуды жоспарламайды, өйткені бұл Қазақстанның инвестициялық тартымдылығына теріс әсер етуі мүмкін. Мысалы, "Астана" халықаралық қаржы орталығы (АХҚО), IT-сала және қаржы секторы үшін жеңілдіктер сақталады. Есеп комитетінің мәліметінше, 2018-2021 жылдар аралығында ел бюджеті жеңілдіктер беру салдарынан 30,4 трлн теңге жоғалтты, бірақ олардың тиімділігі осы уақытқа дейін тиісті түрде бағаланбаған.
Қандай компаниялар салық жеңілдіктерін сақтап қалады
Қаржы вице-министрі Ержан Біржанов салық преференциялары үшін қалатынын айтты:
- басым бағыттар бойынша инвестициялық жобаларды іске асыратын компаниялар;
- экономиканың негізгі салаларында жұмыс істейтін еркін экономикалық аймақтардың (ЕЭА) қатысушылары;
- инвестициялық келісімдерге қол қойған салық төлеушілердің барлық санаттары.
Бұдан басқа, жабдықтарды сатып алуға және өндірісті жаңғыртуға арналған салықтық шегерімдерді, сондай-ақ өз өндірісінің өнімдерін шығаратын кәсіпорындар үшін корпоративтік салық мөлшерлемесін 10%-ға дейін төмендетуді қоса алғанда, бизнес үшін ынталандыруды енгізу жоспарланып жатыр.
Еркін экономикалық аймақтар – даму құралы ма, әлде бизнес үшін олқылық па
Қазіргі уақытта Қазақстанда 15 ЕЭА тіркелген, бірақ олардың тек 3-4-уі ғана жұмыс үшін толыққанды инфрақұрылымға ие. Осы аймақтарда тіркелген компаниялар іс жүзінде қалай жұмыс істейді және олар салық жеңілдіктерін заңнаманы айналып өту үшін пайдалана ма деген сұрақ ашық күйінде қалып отыр.
Сонымен қатар, жаңа ЕЭА құру кезінде оларда бұрыннан бар кәсіпорындар жиі кездеседі, бұл бәсекелестікке тең емес жағдай туғызады: салықтық жеңілдік алмағандар толық салық жүктемесін көтеруге мәжбүр. Сондықтан субсидиялар мен жеңілдіктер жүйесін реформалаудан бұрын, еркін экономикалық аймақтарға егжей-тегжейлі аудит жүргізу қажет.
__wm.jpg)
