Қазақстандық сақтандыру нарығына "көмекшілер" қызметтеріне тыйым салу ұсынылды. Бұл олардың зардап шеккен тараптан өтемақының бір бөлігін ала алмау үшін қажет. Кәсіби қатысушылар LS-ке мұндай көмекшілердің құрбаны болып қалмау жолдарын айтты.
"Евразия" СК атқарушы директоры Нұрмұхамед Түлбаев өліммен аяқталған жол көлік апаты бойынша маманданған "көмекшілер" қызметінен сақтандыру компаниялары ешқандай зиян алмайтынын атап өтті. Олардан көбінесе асыраушысынан айырылған отбасылар зардап шегеді.
"Көмекшілер" жәбірленушілерді адастырады, онымен қызмет көрсетуге шарт жасасады және зардап шеккендерден сақтандыру төлемін алу құқығымен нотариалды сенімхат алады. Нәтижесінде олар сақтандыру өтемінің сомасынан 50% - ға дейін өзіне алып, ал зардап шеккен тарап қалған сомаға қанағат етуіне тура келеді.
"Біздің ойымызша, бұл бұрыс тәжірибені түбегейлі жою керек. Мәчселен, жол-көлік оқиғасынан қаза тапқандардың туыстары "көмекшілер" қызметінен бас тартса да, кейіннен олардан қызмет көрсетуге арналған шарт үшін ақы төлеуді, сондай-ақ жіберіп алған пайданы өтеуді талап ете отырып, сот талап-арыздарын алған жағдайлар да аз емес", - деп есептейді "Еуразия" СК-да.
Түлбаев заңға сәйкес әрбір жәбірленушінің өміріне немесе денсаулығына келтірілген және өлімге әкеп соққан зиян үшін сақтандырушының жауапкершілігінің шекті көлемі 2 мың АЕК (6,3 млн теңге) құрайтынын атап өтті. Сондай-ақ жәбірленуші қайтыс болған жағдайда сақтандырушылар жерлеу шығындарын 100 АЕК (318 мың теңге) мөлшерінде өтейді.
"Евразия" СК атқарушы директоры туыстарының өтемақы алу механизміне жеке тоқталды.
Мысалы, жол-көлік оқиғасы болды дерлік, азаматтық-құқықтық жауапкершілігі "Еуразия" СК-да сақтандырылған адамның кінәсінен орын алды, соның нәтижесінде кәмелетке толмаған баласы асырауында болған адам қайтыс болды. Сақтандыру төлемі бұл балаға тиесілі болады, өйткені ол асыраушысынан айрылды. Бірақ ол кәмелетке толмағандықтан, төлемді алушы заңды қамқоршысы болып табылады.
Сарапшы "көмекшілермен" түбегейлі күресу және зардап шеккен адамдардың мүліктік мүдделерін қорғау үшін қазақстандықтардың сақтандыру сауаттылығын арттыру бойынша ақпараттық саясатты енгізу қажет деп есептейді.
Сонымен бірге, құжаттарды рәсімдеуге және беруге тікелей байланысты органдар зардап шеккендердің туыстарымен әлеуметтік төлемдер туралы түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру заңы аясында сақтандыру төлемдерін алу туралы нұсқаулық ұсынуы керек.
Бұдан басқа, Түлбаев делдалдық қызмет көрсету құнын өтемақы сомасынан 5-10%-ға дейін, бірақ 20 АЕК-тен (63,6 мың теңге) аспайтын заң жүзінде шектеуді ұсынды.
"Полиция қызметкерлерінің жол көлік оқиғасында қаза тапқандар туралы, сондай-ақ олардың туыстары туралы ақпаратты үшінші тұлғаларға беруіне жол бермеу үшін ішкі істер органдарында жұмыс жүргізу қажет. Прокуратура қызметкерлерінің, оның ішінде жол апатынан зардап шеккен адамдардың туыстарының құқықтарын, сондай-ақ делдалдарды тартпай сақтандыру төлемін алудың заңды тетіктерін түсіндіру үшін тиісті қадағалауды жүзеге асыруы қажет", - деп мәлімдеді ол.
Сонымен қатар, Түлбаев деректерді келтірді, оған сәйкес, жыл басынан бастап 13 қыркүйекке дейін компания өмірі мен денсаулығына зиян келтіргені үшін 846,3 млн теңгеге сақтандыру төлемдері жүргізілген. Оның ішінде 102 өлім жағдайы бойынша 624,8 млн теңге және денсаулыққа ауыр зиян келтіргені үшін 56 жағдай бойынша 185,3 млн теңге.
2021 жылдың ұқсас кезеңінде өмірге және денсаулыққа зиян келтіргені үшін 508,1 млн теңге, 56 өлім жағдайы бойынша 326,7 млн теңге. Денсаулыққа ауыр зиян келтіргені үшін 51 жағдай - 159,1 млн теңгеге сақтандыру төлемдері жүзеге асырылды.
"Статистика айтарлықтай нашарлады, жол-көлік оқиғаларында орын алатын өлім саны екі есеге өсті", - деп нақтылады Түлбаев.
Өз кезегінде "Коммеск-Өмір" СК басқарма төрағасының орынбасары Ержан Оңдыбаев төлемдерді олар шын мәнінде тағайындалған тұлғалар толық көлемде алуы үшін делдалдар тарапынан сақтандыру әрекеттерін заңнамалық түрде алып тастау қажет деп есептейді.
Ол сақтандыру төлемі әрбір жәбірленушінің өміріне немесе денсаулығына келтірілген зиян үшін көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру қолданыстағы Заңының лимиттеріне сәйкес жүзеге асырылатынын еске салды:
- өлім – 2 мың АЕК (6,3 млн теңге);
- мүгедектікті белгілеу: бірінші топ – 1,6 мың АЕК (5,1 млн теңге); екінші топ – 1,2 мың АЕК (3,8 млн теңге); үшінші топ – 500 АЕК (1,6 млн теңге);
- мүгедектігі бар бала – 1 мың АЕК (3,2 млн теңге);
- мүгедектік белгіленбей мертігу, жарақат алу немесе денсаулықтың өзге де зақымдануы – амбулаториялық және (немесе) стационарлық емделуге жұмсалған іс жүзіндегі шығынтар мөлшерінде, бірақ 300 АЕК-тен (954 мың теңге) аспайды.
Бұл ретте өтемақы жол-көлік апатындағы қатысушы/заңды өкіл тиісті іс жүргізу тәртібімен, яғни сот шешімімен не құзыретті органның қаулысымен жәбірленуші деп танылған жағдайларда төленеді.
Оңдыбаев заңнамаға сәйкес, азамат қайтыс болған жағдайда зиянды өтетуге құқығы бар екенін атап өтті:
- қайтыс болған адамның асырауында болған немесе ол қайтыс болған күні одан асырау алуға құқығы бар еңбекке жарамсыз адамдар. Сондай-ақ қайтыс болған адамның қайтыс болғаннан кейін туған баласы, ата-анасының бірі, жұбайы не қайтыс болған адамның асырауындағы оның 14 жасқа толмаған балаларын, немерелерін, аға-інілерін және апа-сіңлілерін (қарындастарын) күтумен айналысатын және т. б. отбасының басқа мүшесі;
- қайтыс болған азаматтың асырауында болған және ол қайтыс болғаннан кейін бес жыл ішінде еңбекке жарамсыз болған адамдар. Ата-анасының біреуі, жұбайы не отбасының аталған балаларды бағып-күтумен айналысатын және еңбекке жарамсыз болып қалған басқа мүшесі осы адамдарды бағып-күту аяқталғаннан кейін зиянды өтеттіру құқығын сақтайды;
- кәмелетке толмағандар, 18 және одан жоғары жастағы оқушылар оқуды аяқтағанға дейін, бірақ 23 жастан аспайтын; зейнеткерлік жасқа жеткен адамдар -өмір бойы; мүгедектігі бар адамдар - мүгедектік мерзіміне; қайтыс болған баланың асырауында болған ата - анасының біреуі, жұбайы не отбасының басқа мүшесі-қайтыс болған адамның асырауында болған балаларын күтумен айналысатындар – олардың 14 жасқа толуы немесе денсаулығының өзгеруі.
Сондай-ақ, Оңдыбаев 2022 жылдың 1 қаңтарынан 13 қыркүйегіне дейін "Коммеск-Өмір" қайтыс болу, мүгедектік алу және денсаулыққа зиян келтіру жағдайлары бойынша жалпы сомасы 208,4 млн теңгеге 68 сақтандыру төлемін жүзеге асырғанын атап өтті.
"Сақтандыру жағдайларының саны бойынша 2021 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда өзгерістер жоқ. Ал осы кезеңде сақтандыру төлемдерінің көлемі 30%-ға артты", - деп түйіндеді ол.
