Алаяқтар қазақстандықтардың жеке деректерін қалай алады

Қазақстанда телефон арқылы алаяқтық жасау жағдайлары жиілеп кетті. Осыған байланысты LS ел тұрғындарының деректері қалай таралып жатқанын анықтады.

Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігіне 2020 жылғы 25 маусымнан бастап дербес деректерді заңсыз жинау және тиісінше қорғауға 30-дан астам өтініш келіп түскен.

Олар бойынша сегіз жоспардан тыс тексеру жүргізілді. Нәтижесінде бес ұйымға дербес деректерді қорғау жөніндегі шараларды тиісінше орындамағаны үшін айыппұл салынды.

Бұдан басқа, жеке және заңды тұлғалардың өтініші бойынша тексеру жүргізбей, жеке деректерді заңсыз жинау және тарату бойынша сегіз әкімшілік іс қозғалды. Алты дербес деректер операторы, оның ішінде мемлекеттік органдардың екі лауазымды тұлғасы жауапкершілікке тартылды.

Сондай-ақ, заңсыз таратылған жеке мәліметтер қоғамдық көздерден алынды.

Бұдан басқа, министрлікте коммерциялық ғаламтор ресурстары арқылы дербес деректердің ашық қолжетімділікте, оның ішінде өтеулі негізде таратылатыны анықталды.

Заңнама талаптарына сәйкес жалпыға қолжетімді онлайн-алаңдарда ашық деректер беретін мемлекеттік органдар бөгде интернет-ресурстармен жарияланатын дербес деректерді алу көздері болып табылады.

"Біз мемлекеттік мекемелерге қатысты, сондай-ақ, жеке интернет-ресурстарға қатысты артық деректердің жалпыға қолжетімді жариялануының жолын бұғаттау бойынша шаралар қабылдадық", - деп атап өтті ЦДИАӨМ.

Министрлікте жеке ақпаратты қорғау үшін жеке деректер және оларды қорғау мәселелері бойынша заңға түзетулер жобасы әзірленгенін қосты.

"Негізгі өзгерістер: жалпыға қолжетімді ресурстардан алынған дербес деректерді жинауға және таратуға тыйым салу; азаматтардың өз жеке деректерін "ұмытып кету" және оларға билік ету құқығы; өңдеу заңдылығын бақылауды күшейту және тиісті қорғау және т.б. болып табылады", - деп түсіндірді министрлікте.

Өз кезегінде ІІМ 2021 жылдың екі айында ішкі істер органдарында алаяқтық бойынша 8,4 мың іс тіркелгенін хабарлады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 33%-ға артық. Оның ішінде ақпараттық жүйелерді пайдаланушыларға қатысты – 4 мың.

"Интернет-алаяқтық жасау тәсілдері өте алуан түрлі және ақша алуға немесе жеке деректерді қолданып, оның ішінде ақшаны одан әрі ұрлай отырып, шоттарға, банктік шоттарға қол жеткізуге бағытталған", - деп түсіндірді министрлікте.

Мемлекеттік мекемеде алаяқтықтың ең көп таралған түрі ғаламтор-дүкендерде немесе ғаламтор арқылы сауда алаңдарында тауарларды сату туралы хабарландырулар орналастырумен байланысты екенін хабарлады.

Банктік карталар мен депозиттерге қол жеткізу үшін азаматтардың ақпаратын алудың басқа тәсілдері белгілі. Мәселен, азаматтарға қоңырау шалып, өздерін "банк өкілдері" деп таныстырып, клиенттің карточкасымен күдікті операциялар орындалғаны туралы хабарлайтын алаяқтар.

Алынған деректердің көмегімен интернет-банкинг құрбанның шотындағы ақша ұрланады. Немесе алаяқтар ақшаның сақталуын қамтамасыз ету үшін оларды іс жүзінде оларға тиесілі резервтік сақтандыру шотына аударуды ұсынады. Көп жағдайда азаматтар шетелдік банктердегі шоттарға ақша аударады.

Басқа жағдайларда, алаяқтар WhatsApp арқылы азаматтарға сату туралы хабарландырулар бойынша қоңырау шалып, банк картасына депозит қабылдауды ұсынады.

Тауарды аудару мен жеткізуді растау үшін алаяқтар сатушыға сілтеме жіберіп, оны толтыруды сұрайды. Шын мәнінде, сілтеме фишингтік болып табылады және азаматтардың карточкалық шоттары туралы ақпаратты жинауға арналған. Осы деректерді алғаннан кейін алаяқтар жәбірленушілердің банктік шоттарынан ақша аударады.

Алаяқтар азаматтарға құрылғыға қашықтан қол жеткізуді қамтамасыз ететін қосымшаларға сілтемелер жіберген фактілер де тіркелген.

Естеріңізге сала кетейік, бұған дейін LS Қазақстанда интернет-алаяқтық оқиғаларының саны күрт артқаны туралы ақпарат жариялаған болатын.