LS тілшісі кәсіби қатысушылардан теңгенің ТМД-да жетекші валютаға айналу мүмкіндігінің бар-жоғын білді.
Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының талдаушысы Зарина Скрипченко теңгенің "ТМД-дағы жетекші валюта" болу мүмкіндігі туралы пікірталаста Kazakhstan Growth Forum барысында ұлттық валютаның тұрақтылығы және оған қазақстандықтар мен шетелдік инвесторлар тарапынан сенімнің артуы факторлары талқыланғанын атап өтті. Бірақ елдер арасындағы өзара есеп айырысуда оған рубль мен долларды ауыстыру туралы сөз болған жоқ.
Ол 2022 жылдың басынан бастап Қазақстанда ұлттық валюта бағамының айтарлықтай құбылмалылығы байқалады: ақпанда $1 үшін 427 теңгеден наурызда 512 теңгеге дейін, мамырда $1 үшін 415 теңгеден шілдеде 487 теңгеге дейін.
Сарапшы мұндай динамика негізінен сыртқы факторлардың әсерімен байланысты екенін түсіндіреді (геосаяси шиеленіс, мұнай бағасының құбылмалылығы, инвесторлардың тәуекелден қашуы). Олардан басқа, Қазақстанда күшейіп келе жатқан инфляция теңгеге қысым жасайды (ағымдағы – 16,1%).
Осыған байланысты экономикадағы нақты пайыздық мөлшерлеме (базалық мөлшерлеме минус инфляция) теріс аймақта (-1,6%), бұл жергілікті және шетелдік инвесторлар үшін теңгелік құралдардың тартымдылығын төмендетеді.
"Ағымдағы жағдайларда теңгені нығайту үшін ең алдымен экономикада оны әртараптандыруға, ішкі өндірісті дамытуға, бизнесті жүргізудің бәсекелестік жағдайларын қолдауға, бюджеттік тәртіпті жақсартуға және т.б. байланысты құрылымдық өзгерістер қажет. Мұндай шаралар орта және ұзақ мерзімді кезеңдерде экономикалық өсуге, азаматтардың әл-ауқатының өсуіне және соның салдарынан ұлттық валюта бағамының тұрақтылығына ықпал етеді", - деп түсіндірді Скрипченко.
Егер теңгенің ТМД-дағы жетекші валютаға айналу перспективалары туралы айтатын болсақ, онда талдаушы мұны екіталай деп санайды. Ол өз пікірін Қазақстанның сауда балансының құрылымымен түсіндірді.
"Ұлттық статистика бюросының соңғы деректері бойынша, Қазақстанның экспортында ТМД елдері тек 15%, импортта – 45% алады. Тиісінше, біздің республикамыздың тауар айналымының көп бөлігі ТМД-дан басқа шет елдермен байланысты, ал сауда операциялары бойынша есеп айырысулар негізінен доллармен және еуромен жүргізіледі", - деп түсіндірді Скрипченко.
Өз кезегінде "Финам" талдаушысы Андрей Маслов теңгені ТМД аумағындағы екінші маңызды валюта деп атауға болады деп санайды. Сөзінше,мұндай мәртебеге елдің едәуір ірі экономикасы мен Қазақстанның сауда серіктесі ретіндегі маңызды жағдайы ықпал етеді.
"Дегенмен, өз валютаңызды жаһандық валюта ретінде жылжыту әрқашан мағыналы бола бермейді. Мысалы, Қытай юаньның жаһандануына ұмтылмайды, өйткені ҚХР үкіметі егер оның валютасы әлемдік валютаға айналса, онда инвесторлар экономиканың дәстүрлі түрде жабық секторларының активтерін құрылыс сияқты сатып ала бастайды деп қорқады. Бірақ Ресейдің аймақтағы халықаралық саудадағы үстемдігінің жоғалуын ескере отырып, теңгенің болашағы жақсы", - деді ол.
Бұл ретте Маслов Қазақстанның ұлттық валютасы өте маңызды валюта болғанын және ТМД елдері оны бұрыннан пайдаланып келе жатқанын атап өтті.
"Қазақстан- Балтық жағалауы мен Ресейден кейінгі посткеңестік елдердің бірі және оның экономикасы мен саясатындағы рөлі әрқашан зор болды. Сондықтан басқа елдердегі теңгенің рөлінің күшеюі әбден ықтимал", - деп түйіндеді ол.
