Еңбек министрлігі зейнетақы жинақтары жеткіліктілігінің жаңа шегін қайта қарайды. LS тілшілері сарапшы мамандардан қазақстандықтар үшін қандай деңгей қисынды болатыны туралы сұрап білді.
Естеріңізге сала кетейік, үкіметте тұрғын үй сатып алуға немесе емделуге зейнетақы жинақтарын жұмсау мүмкіндігін 102 мыңға жуық қазақстандық пайдалана алады деген ақпарат шыққан болатын. Олардың есебінде орта есеппен 11 млн теңге болуы керек. Бұл халықтың наразылығын тудырды, сол кезде жеткіліктілік деңгейін қайта есептеу туралы шешім қабылданды.
Жаңа ақпаратқа сәйкес, бұл тізімге жинақ көлемі 6,7 млн теңге (30 жас) ер адамдар және 9,6 млн теңге әйелдер кірген.
Стратегиялық әзірлемелер орталығының аға серіктесі Олжас Құдайбергенов жеткіліктіліктің ең төменгі шегі ең төменгі зейнетақыға есептелген деп санайды. Сондықтан төмен жинақтау дұрыс емес. Бірақ барлығын осы күйінде қалдыру да қате, ол толық реформа қажет деп есептейді.
"Егер келісім болса, онда бірінші қадам жасауға болады- қазір адамдарға зейнетақы жинақтарының бір бөлігін тұрғын үй мәселесін шешуге пайдалануға мүмкіндік беру. Екінші кезеңде тұрғын үй шоты есебінен ақшаның жетіспеушілігін өтеуге болады. Тұрғын үй алаңы мәселесі ішінара шешілгендіктен, тұрғын үй шотының артығы зейнетақы шотына аудару үшін қолжетімді болады. Осы конструкция аясында 30-жастағыларға екі-үш есе азайтуға болады",- деп есептейді сұхбаттасушы.
Бұл ретте Құдайбергенов әрбір жас үшін өз шектеулері болатынын түсіндірді.
"Мен өз тарапымнан еңбек министрлігіне ұсыныс айтқан болатынмын. Оған сәйкес, 100 мың адам емес, 500 мың адам және одан да көп адам тұрғын үй мәселесін шешуге зейнетақы жинақтарын пайдалануға мүмкіндік алады",- деді ол.
Сонымен қатар, "Ұлағат Консалтинг Групп" компаниясының басшысы, экономист Марат Қайырленов қазақстандықтар үшін жеткіліктіктің қандай шегі қисынды боларын есептеп көрді.
"Мысалы, Гонконгта, егер жинақ $20 мыңға жетсе, одан әрі өз қалауы бойынша ақша жинамауға және жұмсауға болады. Қазақстанда кең таралған орташа жалақы 85 мың теңге болған жағдайда, жеткіліктіліктің қисынды шегі $10 мың, немесе шамамен 4 млн теңге еді. Ал қазіргі таңда 10-11 млн теңге ұсынылса, Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың идеясының саботажы болып көрінеді",- деп сендірді сарапшы.
Өз кезегінде Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығының (ҚҚҚ) басқарушы директоры Ерлан Бурабаев қайта есептеу кезінде мұндай мүмкіндігі бар салымшылардың саны айтарлықтай өзгермейді деп санайды.
"Бастапқыда әйелдер үшін ең төменгі деңгей анықталды-10 млн, ерлер үшін-8 млн теңге . Мұндай салымшылардың саны 100 мың адамнан кем немесе 1%- ға жуық. Деңгейді қайта есептеу олардың көп санын анықтай алады, бірақ өсім елеулі болады деп ойламаймын. Әр түрлі факторларды ескеру қажет, атап айтқанда өмір сүру ұзақтығы, кіріс және жарна жиілігі, инвестициялық кірістілік және т.б.",- деп түсіндірді Ерлан Бурабаев.
ҚҚҚ өкілі зейнетақы активтерін ішінара пайдалану мүмкіндігімен азаматтардың саны неге ұлғаймайтынын түсіндірді.
"Салымшылардың 56% - ы 500 мың теңгеден кем, 15%- ы 1 млн теңгеден кем, 7,5%- ы 3 млн теңгеден кем, 3,5%- ы 4 млн теңгеден кем, бұл салымшылардың 95% құрайды. Егер ең аз жеткіліктілік шегін анықтау үшін күшті либералдық тәсіл болса, онда салымшылардың саны тек 1%- дан 2% - ға дейін артуы мүмкін",- деп есептейді ол.
Бурабаевтың айтуынша, қазір салымшының жасына деңгей келтіру ұсынылады. Басқаша айтқанда, жас салымшылар үшін шекара үлкендерге қарағанда аз болуы мүмкін, өйткені бұл салымшылар өздерінің еңбек қызметін жалғастыратын және жарналарды жүзеге асыратын болады. Алайда, әр түрлі себептермен қазақстандық еңбек қызметін тоқтатуы, демек, төлемдерді жүзеге асыруы мүмкін екенін ескеру қажет.
"Жүйе зейнетке шыққан кезде азаматтарды кірістермен қамтамасыз етудің негізгі функциясын орындауы тиіс. Барлық қалған мүмкіндіктер қосалқы болып табылады. Тұрғын үй сатып алуға арналған қаражатты пайдалану мүмкіндігі зейнетақы жүйесінен ақшаны шығарудың тұрақты схемасына айналуы қажет",- деп түйіндеді ол.
Естеріңізге сала кетейік, премьер-министрдің орынбасары Бердібек Сапарбаев үкіметтің жылжымайтын мүлігін сатып алуға жинақталған зейнетақы қаражатын қайта есептейтіндігін мәлімдеді. Министрлікте қазақстандықтардың осы мақсаттарға қандай соманы пайдалануы мүмкін деп есептеді.
Бұған дейін LS БЖЗҚ-да қазақстандықтардың орташа жинақ сомасы жайлы ақпарат берген болатын.
