Қазақстандық сарапшылар экономика жолындағы негізгі сын-қатерлерді тұжырымдады, деп хабарлайды LS.
Беделді қазақстандық экономистер, халықаралық сарапшылар, мемлекеттік органдар мен бизнес өкілдері алғаш рет Jusan Analytics ұйымдастырған пікірталас алаңында экономиканың даму перспективаларын талқылады.
"Қазақстан экономикасы әлемдік экономикадағыдай қиын жағдайда емес. Бірақ біз экономикалық өсу бойынша ай сайынғы алты негізгі көрсеткіштің төртеуі төмендейтінін көреміз олар – сауда, өнеркәсіп, логистика және құрылыс. Біздің бағалауымыз бойынша, егер жыл соңына дейін қандай да бір жаһандық өзгерістер болмаса, онда экономика өткен жылға қарағанда шамамен 2,5%-ға дейін өсім көрсетеді. Инфляция бойынша біз де трендтің өзгеруіне ешқандай себеп жоқ, сондықтан инфляция 20-21%-дан асады деп күтеміз", - деді Jusan Analytics басшысы Әнуар Қуандықов.
Оның айтуынша, бүгінде 80 елдің 60-ында инфляцияның екі есе өсуі байқалған, ал 28 елде төрт есе өскен.
"Соңғы бес жылда экономикалық өсу бойынша теріс ауытқуға ие 20 ел бар. Біз осы екі тізімді салыстырып, 15 елдің инфляцияның өте күшті өсуі мен экономиканың құлдырауын көрдік. Бұл әлемдік экономиканың 41%-ын құрайды. Халықаралық сарапшылардың болжамдары әр жолы қуантарлық емес. Қазір әлемде ықтимал дағдарыстың тереңдігі мен ұзақтығы туралы консенсус жоқ екенін түсініп, біз 2023 жылдың көрсеткіштері одан да нашар болуы мүмкін деген тұжырымға келдік", - деп есептейді Қуандықов.
Ол сондай-ақ экономиканың алдында тұрған негізгі мәселелерді атап өтті.
"Біріншісі – әлемдік инфляцияның өсуі, онда үш негізгі факторды атап өтуге болады: біз соңғы 10-15 жыл бойы өмір сүрген өте жұмсақ ақша-несие саясаты, әсіресе пандемия жағдайында қаражаттың құйылуы. Екіншісі – 2020-2021 жылдары қатты сезінген өндірістік және логистикалық тізбектердің үзілуі. Үшіншісі – әлемдік инфляцияның өсуіне ықпал еткен геосаяси тәуекелдер", - деп атап өтті сарапшы.
Сондай-ақ, оның айтуынша, негізгі сын-қатерлердің бірі- біртіндеп баяулап келе жатқан әлемдік экономиканың өсуі, ал жекелеген өңірлер теріс аймаққа кетуде.
"Біз қазір мемлекеттер жинаған қарыздардың көлемі жай ғана масштабтан тыс екенін және жаһандық қарыз дағдарысының тәуекелдері бар екенін көріп отырмыз. Бұл негізгі қиындықтар. Мысалы, әлемдегі геосаяси шиеленістің өсуі. Бірақ бүгін мен белгілеген экономикалық факторлар туралы көбірек айтқым келіп отыр", - деді спикер.
Сонымен қатар пікірталас алаңында Ұлттық банктің ақша-несие саясаты департаментінің директоры Рүстем Оразалин елдегі инфляциялық процестер туралы айтты.
"Біз Әнуар Қуандықов атап өткен жаһандық сын-қатерлерді көріп отырмыз. Бірақ сонымен бірге әлемдегі экономиканың құрылымы белгісіздіктің, жаһанданудың және декарбонизацияның өсуі жағдайында өзгеріп жатқанын байқаймыз, яғни ақша-несие саясатына сын-қатерлер артып келеді. Бірақ соған қарамастан, біз орталық банктердің мандаты мызғымас болып қала беретінін және баға тұрақтылығында бұрынғыдан да көп екенін көреміз, өйткені бұл экономиканың негізі. Егер бұл тұрақтылық болмаса, әрқайсымызға қоғамдық игілік әкелетін ұзақ тұрақты даму болмайды", - деп атап өтті ол.
Оның пікірінше, мондықтан баға тұрақтылығын қалпына келтіру үшін Орталық банктердің құралдарын батыл пайдалануды талап етеді.
Өз кезегінде Ұлттық банк өкілі де экономикадағы ахуалы туралы айтып өтті.
"Биыл экономика тиімді өсу аймағында тұр. Бірақ сауда мен көлікте көрінетін тау-кен секторындағы өсім баяулауда. Көптеген деректер экономикадағы ішкі сұраныс оң өсу аймағында екенін және халықтың табысында көрсетілген фискалдық ынталандырулармен қамтамасыз етілетінін көрсетеді. Инфляция 4-6%-дан асады. Жалпы, инфляциялық фон жоғары болып қала береді. Ұлттық банк ретінде біздің саясатымыздың бағытын орта мерзімді перспективада баға саясатына ең жақсы жолмен қол жеткізуге ықпал ететін деңгейге қарай мақсатты түрде жылжытамыз", - деп түсіндірді Оразалин.
Бұл ретте "Атамекен" ұлттық палатасы басқарма төрағасының орынбасары Тимур Жаркенов Ұлттық банктің базалық мөлшерлемені көтеру туралы шешімін қолдады.
"Жалпы бұл қадамның экономикаға қаншалықты әсер етеді деген сұрақты көтергім келеді? Себебі объективті түрде бұл өнімді өндіретін бизнес үшін несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемесінің өсуі болады деген сөз. Тауарлардың түпкілікті құнының халық үшін қымбаттауына әсер етеді және инфляцияның одан әрі өсуіне әсер етеді", - деді ол.
Оның сөзінше, геосаяси жағдайды ескере отырып, экономика қазіргі уақытта үлкен дағдарысқа ұшырауда, сондықтан бұл өзекті тақырып.
"Иә, бизнес қазір даму үстінде, өйткені тексерул мен басқа да тетіктерге мораторий жарияланды. Мемлекет өзінің үлкен қаражатын құйып жатыр, бірақ бұл қаншалықты дұрыс деген сұрақ туындайды. Сол себепті инфляцияны тежеу немесе экономиканы дамыту үшін қандай мақсат маңызды екенін түсіну керек?" - деп түйіндеді Жаркенов.
Өз кезегінде Jusan Analytics атқарушы директоры Александр Дауранов демографияның тұтыну нарығына қандай әсер ететіні туралы айтты.
"Қазақстанда табысы төмен елдерге қатысты айтсақ, бала туу көрсеткіші жоғары. Мұның қалай әсер ететінін көру үшін біз шығындар, халықтың кірістері, несиелер бойынша мәліметтер негізінде тұтынушылық белсенділіктің жас топтары бойынша қалай өзгеретінін саралап көрдік. Тұтынушылық белсенділіктің алғашқы күрт өсуі қызметкердің 20-24 жас аралығындағы еңбек нарығына 20-29 жасқа толған кезде келеді, адам ауысқан кезде ол көп ақша табады және тұтынуды шамамен 2,5 есе арттырады", - деді ол.
Әрі қарай, сарапшының пікірінше, тұтынушылық белсенділіктің шыңы 30 жастан 39 жасқа дейінгі адамдарда байқалады, бұл ең көп ақша табатын және тұтынуға бейім ең белсенді тұтынушылар, содан кейін қарқын баяулай бастайды.
"40 жастан кейін тұтынушылық белсенділік біртіндеп төмендейді, бұл жас топтарындағы табыстың төмендеуінен және оларды тұтынудың төмендеуінен болады. Мысалы, 35-39 жастағы халық топтарының салыстырмалы табыс деңгейінде олар 40-44 жылдан 15% артық тұтынады. Біз бұл тұтынушылық белсенділікті қазіргі және болашақ демографиялық құрылымға жүктедік. Бүгін біз тұтынудың дамуын бастан өткеріп жатырмыз, бұл 80-ші жылдардың аяғындағы нәрестелердің көп туылуынан, олар қазір тұтынушылық белсенділіктің ең жоғары кезеңінде", - деп түсіндірді сарапшы.
Оның пікірінше, бес жылдан кейін демографиялық толқын жасына қарай жылжиды және сәйкесінше төмендейді.
"10 жылдан кейін біз белсенді тұтынушылардың ең төменгі санына жетеміз. 10 жылға іс жүзінде 700 мың адамға 30-39 жас аралығындағы топ саны азаяды. Бұл тұтынуға қалай әсер етеді? Біз 2011 жылдан 2021 жылға дейінгі алдыңғы 10 жылды талдадық және 30-39 жас аралығындағы ең белсенді тұтынушылар санының өте өскенін көріп отырмыз. Сонымен қатар жұмыспен қамту мен жаңа тұтынушылардың өсуі төмен деңгейде болды. 30-39 жас аралығындағы топ көбейгендіктен, бұл түпкілікті тұтынудың 50%-ға жуық өсімін қамтамасыз етті", - деп есептеді ол.
Осылайша, макродеңгейде бала санының белсенді тұтыну кезеңінен кетіп азаюы жалпы экономикалық өсуге әсер етеді, дейді Дауранов.
"Алдағы бес жылда жұмыскерлер санының, тиісінше нарықтағы төлем қабілетті тұтынушылар санының орта есеппен 40 мыңға дейін өсуі қысқарады. Сонымен қатар ең белсенді тұтынушылар санының төмендеуі күтіледі. Экономика мен тұтыну нарығы екі жағымсыз демографиялық тенденцияның бір мезгілде қысымына ұшырайды", - деп болжады ол.
Кездесуді жаба отырып, қатысушылар осындай пікірталастарды жалғастыруға келісті, онда сарапшылар сағаттарды салыстырып, экономиканың даму перспективалары туралы пікір алмасатын болады.
Жалпы, Jusan Analytics алаңында сарапшылардың кездесуі қаржыгерлердің кәсіби мейрамы мен Ұлттық валюта күніне орайластырылған.
Жиын барысында қатысушылар қазақстандықтардың жаңа экономикалық жағдайдағы өмірін, макроэкономика, ақша-несие және монетарлық саясатты, нақты секторды қаржыландыру мәселелері мен перспективаларын, сондай-ақ, әлеуметтік-демографиялық мәселелерді талқылады.
