Жылу энергетикасы жүйелерін жаңғырту тарифтерді көтеру есебінен емес, мемлекеттік бюджет есебінен жүргізілуі тиіс. LS-ке бұл пікірді сала сарапшысы Петр Своик айтты.
Оның пікірінше, коммуналдық қызметтерді тұтынушылардың ең басты проблемасы-бағаның шексіз өсуі. Ресми мәліметтерге сәйкес, жылдық инфляция 18,8%-ға жетті.
"Құнның өсуі бірнеше жылға жалғасады, өйткені дағдарыс әлі де қарқын алуда. Бұл ретте Қазақстан баға тұрақтандырғыштарын енгізуі қажет. Ең алдымен, бұл табиғи монополиялардың тарифтеріне қатысты. Оларды ешбір жағдайда көтеруге болмайды", - деп түсіндірді Своик.
Сарапшының айтуынша, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтың (ТКШ) барлық активтері мемлекеттік меншікке қайтарылуы тиіс. Бұл ретте тозған жылу, электр энергетикасы, сумен жабдықтау және т.б. жүйелерін жаңғыртуды тарифтен тыс инвестициялар есебінен жүзеге асыру қажет. Бұл жанар-жағармай бағасына және әлеуметтік маңызы бар өнімдерге қатысты. Своиктің сөзінше, жоғары инфляция кезеңінде қазақстандықтар үшін экономиканы теңестіретін зәкірлер құру қажет.
"Үкімет бағаны тұрақтандыру үшін жауапкершілікті өз мойнына алуы керек. Ол саланың активтерін меншік иесіне сатты, бірақ бәрібір тарифтерді реттейді. Нәтижесінде-компаниялар жинайтын ақша станцияларды, желілерді жөндеуге, жаңартуға және күтіп ұстауға жеткіліксіз. Қазір коммуналдық жүйелерде жинақталған барлық мәселелерді тарифтер есебінен шешу туралы әңгімелер жүргізілуде. Бірақ бұл дұрыс емес. Халықтың нақты тарифтерді тартуға ақшасы жоқ", - деп түсіндірді экономист.
LS сұхбаттасушысы сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейін тағы бір проблема деп атады. Своиктің айтуынша, мемлекет баға шектерін тек монополистің сөзімен тағайындайды және кәсіпорындардың шығындарын бақыламайды. Бұған Петропавл мен Екібастұздағы жылу электр орталықтарында (ЖЭО) орын алған апаттар мысал бола алады. Сарапшы сондай-ақ, қазандықтарды уақтылы жөндеуге ақша мақсатты түрде бағытталғанына күмән келтірді.
Екібастұздағы соңғы апатты бағалай отырып, Своик бұл жағдай коммуналдық саланың жоғары тозуының көрсеткіші болғанын атап өтті. Себебі жабдықтар мен желілердің мерзімі 20-30 жастан асып кеткен.
"Ескісін жамау ғана емес, кейбір нысандарды толығымен жаңалау керек. Мысалы, Екібастұздағы ЖЭО металлға тапсырып, жаңасын салу керек. Бірақ бұл үшін ауқымды қаржы қажет, бірақ оны тарифтер есебінен жабу орынсыз болады. Үкімет бұл арада стратегиялық инвестор және тұрақтандырушы болуы керек. Сонымен қатар, тұрақты мониторинг жүргізіп, оның негізінде саланы дамытудың ұзақ мерзімді саясаты әзірленуі тиіс. Коммуналдық қызметтер саласы мемлекеттің жауапкершілігі болуға тиіс", - деп қорытындылады Своик.
Бұған дейін, LS редакциясы Қазақстандағы кейбір ЖЭО-ның тозуы 95%-дан асатынын хабарлаған болатын.
Осы уақытта энергетика министрлігі мен үкіметте 22 жылу электр орталықтары жеке меншікте екендігін және Екібастұздағы апаттың егжей-тегжейі туралы айтылды.
