Алдағы бес жылда кейбір банктер мемлекеттік көмек қаражатын қайтара алады. Бұл туралы LS-ке қаржы бақылау агенттігінде хабарлады.
LS-тің ресми сұрауына жауап ретінде ҚР қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі 2024 жылы төлем қабілетсіз банктерді реттеу тетігін жетілдіру бойынша жаңа заң қабылдау жоспарланғанын, онда қаражатты мерзімінен бұрын қайтаруды ынталандыру шаралары қайта қаралатынын хабарлады.
"Бұл заң, ең алдымен, банк акционерлерінің шығындарды өтеудегі біржақты жауапкершілігін қамтитын болады. Бұл рете рәсімдеу кезеңі, реттеу тетіктері және мемлекеттің рөлі көзделетін болады. Салымшылардың мүдделерін барынша қорғау және мемлекеттің мүдделерін сақтау үшін мемлекеттің қатысуының айрықша жағдайлары көзделетін болады. Мысалы, жүйе құраушы банктің қолдауымен оның акционері барынша қатысқан жағдайда", – деп түсіндірді қаржы реттеушісі.
Бүгінде екінші деңгейдегі банктердің алты балансында мемлекеттік қолдау сақталған: Халық банкі, Jusan, ЦКБ, Еуразиялық, RBK, Нұрбанк.
"Сонымен қатар, 2017 жылдан бастап банктердің баланстарын стресстік активтерден тазарту және банктердің қаржылық тұрақтылығын арттыру бойынша жүргізіліп жатқан жүйелі жұмыстың оң нәтижелерін ескере отырып, біз мемлекеттік қаражатты қысқа мерзімде қайтару мүмкіндігін көріп отырмыз. Барлық банктер мемлекеттік қолдауды бірден қайтара алмайтынын ескеру маңызды. Алдағы бес жылда екінші деңгейдегі банктердің көпшілігі өз міндеттемелерін, яғни белгіленген кестеден әлдеқайда ертерек өтей алады деп күтеміз", – деп атап өтті қаржы құрылымында.
Айта кетейік, ағымдағы жылдың басынан бастап мемлекеттік қолдау көрсетілген банктердің дивидендтер есептеуіне заңнамалық шектеу енгізілді. ҚР қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіде түсіндіргендей, бұл механизм мемлекеттік көмектен алынған кірістер есебінен және мемлекеттік қолдау шегерілгеннен кейін теріс капиталмен дивидендтер төлеуге тыйым салуды қарастырады. Осылайша, 2023 жылы екі банк ішінара мерзімінен бұрын қайтаруды жүзеге асырды.
Естеріңізге сала кетейік, 2017 жылдан бастап үкімет банк секторын сауықтыру жөніндегі шаралар кешенін іске асырды. Реттеушінің мәліметінше, нәтижесінде 6,9 трлн теңге нашар несиелер есептен шығарылды, ал алты банкке 700,5 млрд теңге сомасына қолдау көрсетілді.
Бұған дейін, Дүниежүзілік банкте (ДБ) екінші деңгейдегі банктердің қаржылық көмегі Қазақстанның салық төлеушілеріне 8,2 трлн теңгеге немесе 2020 жылғы ЖІӨ-нің 11,6%- на шығын келтіргені хабарланған болатын.
Алайда, депутаттық сауалға жауап ретінде ҚР қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің басшысы Мәдина Әбілқасымова дүниежүзілік банкте есептеулері дұрыс емес деп мәлімдеді. Оған себеп банк сарапшылары қолданған бастапқы деректер мен есептеу әдістемесі ашылмаған.
Оның айтуынша, 2008-2009 жылдардағы дағдарыс кезінде қолдау көлемі жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ). 2%-ын құрады. Ал 2017 жылы мемлекеттік көмектің ең жоғары көлемі ЖІӨ-нің 6%-нан аспады.
Сонымен қатар, Ұлттық банкте Дүниежүзілік банк жүргізген есеп айырысулар егжей-тегжейлі түсіндірілді.
"Деректер көзі ретінде әр түрлі ұйымдардың ашық қол жетімді қаржылық есептілігі пайдаланылды. Нәтижесінде банк секторына қаржылай көмек көрсетуге арналған жиынтық шығыстар 5,6 трлн теңгеге бағаланды, олар жылдық 10%-дан ағындарды дисконттау жолымен (2020 жылдың 31 желтоқсандағы жағдай бойынша егеменді борыш бойынша пайыздық мөлшерлеме) 2020 жылдың соңына қарай 8,2 трлн теңгені құрады (борышты өтеуді есепке алғанда таза құны – 6,3 трлн теңге). Аталған ДБ ақпарат көздерін тексеру нәтижелері бойынша сәйкессіздіктер анықталған жоқ", – делінген депутаттық сауалға жауапта.
