30 жыл ішінде қазақстандықтардың 75%-ы кедейшілікке душар болды. Бұл туралы KustoGroup басшысы Еркін Тәтішев Kazakhstan Growth Forum-дағы панельдік пікірсайыс барысында мәлімдеді, деп хабарлайды LS.
"Қазақстан 20 жыл уақытын жоғалтты. Біз жеке және мемлекеттік секторларда мәдениеттердің үлкен айырмашылығына тап болдық. Біз бір-бірімізді естімейміз және түсінбейміз. Қазақстанның 75% халық деңгейінде, 14,5 млн адам кедейлік аймағында тұр. Елде 30 жыл ішінде кедей адамдардың 75%-ы пайда болды. Біз экономикалық күрделілік коэффициенті бойынша да мемлекеттік басқару коэффициенті бойынша да Эфиопия мен Гондурас елдері арасында тұрмыз. Бізден де нашар посткеңестік елдерден тек Беларусь", - деп түсіндірді ол.
Тәтішев сондай-ақ, мемлекет бизнестің әрбір мәселесіне қатысты шешім қабылдаудың барлық сатыларынан өтіп жатқаны туралы жаңалықпен бөлісті. Оның сөзінше, мұның бәрі ұзақ уақытты алады.
"Біз проблемаларды көріп, шешімдермен келеміз, ал үкімет шешілу керек шүйеленіскен жағдайды ғана көріп отыр", - деді кәсіпкер.
Ол үкіметтің экономиканы не үшін жақсарту керек деген сұраққа стратегиялық жауаптары бар екенін, бірақ тұжырымдамалық тұрғыдан үлкен қажеттілік жоқ екенін атап өтті. Даму дағдарыс қысымымен жүріп жатқан Қазақстанның алғашқы 12 жылымен және соғыс қысымымен жаңа стандарттар бойынша экономикалық дамуды күрт өзгерте бастаған Украинамен салыстыра отырып, Тәтішев Қазақстанның тым байсалды екенін атап өтті.
"Қазір халықтың табысы – 20-30%, менің ойымша, тікелей шығындарды есепке алғанда көбірек. Келесі жылы үрдіс жалғасады. Біз не үшін жаңа Қазақстан жасап жатқанымызға әлеуметтік уағдаласуымыз керек. Немесе барлық есіктерді ашу үшін қысым болуы керек. Алайда айтарлықтай соққылармен жүзбе-жүз кездеспейміз деп үміттенемін" - деп Тәтішев өз көзқарасын білдірді.
Осы орайда модератор Арманжан Байтасов жаңа Қазақстанда спикер дипломатиялық сипатқа ие болды деп қалжыңдады.
Өз ойын жалғастыра отырып, Тәтішев терең саяси реформаларсыз Қазақстан экономикалық реформаларға жол аша алмайтынын атап өтті.
"Саяси монополия экономикалық монополияларға алып келеді. Мұнай секторын алайық. Бізде бензин мен дизельдің бағасы көршілерге қарағанда екі есе төмен. Бұл жағдайда шекаралар ашық. Нәтижесінде, тәуелсіз бағалаулар бойынша ай сайын 100 мың дизель мен 100 мың бензин шығарылады. Маржа – 230% – кез-келген кеденшіні сатып ала алады. Бұл проблема жылдар бойы жинақталып, ұзақ мерзімді перспективада мұнай саласын қармайды. Қазақстанның 20 саласында дәл осындай дамымаған әрі нарықтық емес экономика. Барлық жерде саяси монополия тудырған нарықтық емес тетіктер бар", - деп түсіндірді ол.
Тәтішев бұл проблемалардың қабатын ашу керек екенін атап өтті. Осының есебінен экономиканы тазартуға болады.
"Әрине, бұл ауыр болады. Бірақ елде ауыртпалықсыз нәрсе жасауға болатын басқа шешімдер жоқ. Абсцесстерді ашу керек. Егер барлығы ашық алаңда болса, онда бәрі ойдағыдай болады", - деп түсіндірді бизнесмен.
Өз кезегінде саясаттанушы Досым Сатпаев Қазақстан екі тұзақтың алдында қалып отырғанын айтты: сыртқы саяси хаос пен ішкі саяси тұрақсыздық. Бұл Қазақстан келесі жылы да тап болатын сын-қатерлер.
Сондай-ақ, Спикер ЕЭК өкілі Бақытжан Сағынтаевты ЕАЭО Қазақстанға қаншалықты пайдалы екендігі туралы сұрақтан бас тартқаны үшін сынға алды.
"Сағынтаев жауап қатпады, бірақ менің ойымша, басты сын – қатер-біздің ЕАЭО-на қатысуымыз. Осы улы ұйымнан баяғыда шығу керек еді. Оның үстіне, ол қазір ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіруде" - деді саясаттанушы.
Сәтпаев уақыт пен реформаторлардың жетіспеушілігін келесі сын-тегеуріндер деп атады. Ол Қазақстанда көптеген бағдарламалар бар екенін, бірақ оны ешкім жүзеге асыра алмайтынын атап өтті.
Биліктің заңдылығы туралы айта отырып, саясаттанушы кезекті кезектен тыс сайлау оны арттыратынына күмән келтірді. Үкіметке жоғары инфляция да қысым көрсетіп отыр, ол қазақстандықтарды тек осы жылы ғана емес, келесі жылы да бой алдырмақ.
Саясаттанушы сонымен қатар Ресей президенті Владимир Путиннің сөйлеген сөзінде ішінара жұмылдырудан басқа, Ресей экономикасы әскери-өнеркәсіптік кешенге қайта бағдарланатыны маңызды тезис болғанын атап өтті.
"Шын мәнінде, бұл әскери мемлекет, КСРО-ның аналогы. Біздің ЕАЭО-қа қатысуымыздың бұдан да үлкен тәуекелдері болады. Сонымен қатар, S&P Ресейдің геосаяси ойындарындағы Каспий құбыр консорциумының қауіптері туралы бірнеше рет айтқан. Қазақстан үшін бұл да үлкен тәуекелдер. Сайлау алдындағы күрес басталады, онда әлеуметтік сектор ақшамен толтырылады. Егер мұнай кірістерімен проблемалар туындаса, бұл түсімдерге де соққы береді", - деп нақтылады Сәтпаев.
Саясаттанушының айтуынша, елдегі №1 проблема ол – кедейлік. Оның сөзінше, елде орта тап жоқ. Ал олсыз Қазақстан мақсат тұтқан белестерге жету қиын.
"Жоғалған ұрпақ туралы түсінік әлі де бар. Бұл ескі де, жаңа Қазақстанда да өздерін таба алмайтын ондаған мың жастар. Келесі мәселе-идеологиялық сепаратизм. Мен ақпараттық қауіпсіздік туралы үнемі айтамын. Ресейдің ақпараттық кеңістігінде тұратын елді басқару мүмкін емес. Қазір басты міндет – аман қалу, екіншісі - ұстанымын нығайту. Бірақ сіз проблемалар бар екенін мойындауыңыз керек және көзіңізді жұмбаңыз. Сондай-ақ, оны жеңе алатын адамдарды табу керек. Менің көріп отырғаным, Тоқаевтың ортасы - бұл жаңа Қазақстанды құратын адамдар емес", - деді Сәтбаев.
Ол трансформация мәселесінде ол жаңа парламентке сенбейтінін атап өтті. Оның пікірінше, жаңа парламент жиналып жатқан әлеуметтік жұпты шығара алмайды.
"Сталиндік сөз тіркесі бар: "кім дауыс берсе де, дауыстарды кім санайтыны маңызды". Бізде бұл схема әлі де қалды", - деді спикер.
Шешімдер туралы айта келе, саясаттанушы Қазақстанға айқас аймағына кірудің қажеті жоқ екенін атап өтті. Сәтбаевтың пікірінше, бұл тұрғыда Қазақстан әскери қақтығысқа тартылмауы тиіс.
"Біз барлық ойыншылар үшін пайдалы серіктес болуымыз керек, бізге қауіп төнсе де, маңызды сипаттағы ел болып қалуымыз керек. Бізге Ресейге қатысты геосаяси тепе-теңдік қажет. Бұл түркі одағы, Орталық Азия, көбінесе Өзбекстанмен, үшіншісі – Қытай. Келесі міндет – әскери реформа және Ұлттық қауіпсіздік. Төртіншіден, ЕАЭО-мен шешілу керек мәселе", - деді Сәтпаев.
Ол сондай-ақ, тежемелі әрі тепе-теңдік жүйелері бар ішкі саяси реформалар қажет екенін, елге стратегия, сондай-ақ сот реформасы қажет екенін айтты.
"Әділеттіліктің болмауы-барлық көтерілістер мен төңкерістердің негізі. Мемлекет адамдарға әділ болған кезде, олар жауап ретінде адал болады", - деп түйіндеді саясаттанушы.
