Қазақстанда азық-түлік тапшылығының қаупі бар. LS-пен әңгіме барысында "Атамекен" ҰКП агроөнеркәсіптік кешен және тамақ өнеркәсібі департаментінің директоры Ербол Есенеев осындай пікір білдірді.
"Біздің географиялық жағдайымыз, логистиканың күрделілігі, ауыл шаруашылығының дамымауы азық-түлікпен байланысты күрделі проблемаларға әкелуі мүмкін деген болжам бар. Әрине бұл біздің 80% негізгі өнімдермен қамтамасыз етілген деп мәлімдейтін билікке ұнамауы мүмкін. Менің ойымша, алдын-ала шаралар қабылдау қажет", - деді Есенеев.
Жалпы, сарапшы қазақстандық фермерлерге толықтай сенiм артпауға шақырды.
"Біз қазір тынышталып, фермерлер бір нәрсе егеді деп үміттенеміз. Жоқ, олар да осындай жағдайларда-кәдеге жарату алымы, ҚҚС төлеу бойынша жеңілдіктерді жою, 21% бойынша несиелер – мұның бәрі шын мәнінде ауыр жүктеме болып табылады. Күзде біз олардан қандай да бір өнімді жеңілдікті бағамен сұраған кезде, олар бізге бермеуі мүмкін, өйткені өндіріс құны күрт өсті. Мысалы, құс өсірушілерде – 37%, ал дәнді дақылдарда – 40%", - деді Есенеев.
Ол тағы да Ресейдi мысалға алды, онда фермерлерге арзан несиелер беріледі – 160 жылға 5%-бен 15 млрд рубль.
"Біз тіпті мұндай жағдайлар туралы армандай алмаймыз. Несиені 10 фермердің үшеуі ғана ала алады, қалғандарына іс жүзінде қалмайды. Олар ломбардтарға, ауыр схемаларға барады, өйткені мемлекет бұл тетіктерді бермейді", - деп шағымданды Есенеев.
Сарапшы геосаяси сын-қатерлер жағдайды күрделендіріп жатқанын атап өтті. Олардың аясында қазақстандық фермерлерге өз қызметін жоспарлау қиын.
Есенеевтің пікірінше, мұндай жағдайда Үкімет пен аграршылар арасында фермер өзін жайлы сезініп, өз қызметін жоспарлай алуы үшін алдағы бес-алты жылға қабылданатын шешімдердің ашықтығы мен дәйектілігі жөнінде шарт жасалуы тиіс. Басымдық ішкі нарықты молықтыруға, ал артығы экспортқа сатылуға тиіс.
Оның пікірінше, Қазақстанда АӨК саласына тиісті көңіл бөлінбейді.
"Қазірдің өзінде халыққа ауыл шаруашылығының болашағы зор, ол сізді азық-түлікпен қамтамасыз етеді және лайықты табыс табуға мүмкіндік береді деген белгілі бір белгі беру керек. Сондықтан жермен байланысты мәселелерді шешіп, трактор сатып алуға және өзін-өзі қамтамасыз етумен айналысуға мүмкіндік беру керек, мұны қазір жасау керек", - деп пікір білдірді сарапшы.
Есенеев фермерлерге қажетті мемлекеттік қолдау шаралары туралы да айтты.
"Бұл жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар үшін айналым қаражаты мен инвестициялық мақсаттарға, техниканы жаңартуға, лизингке арналған ақша. Шағын шаруа қожалығын ашқысы келетін жаңа фермерлерге қолдау қажет. Олар үшін ешқандай жағдай, бірде-бір бағдарлама жоқ. Олар мемлекет тарапынан жер бөлуге, техниканы жаңартуға, дайын өнімді сатуға және кадрлар даярлауға көмек алуға, сондай-ақ, салықтық преференцияларға ие болуы тиіс", - деп атап өтті сарапшы.
Сонымен қатар, тұрғындардың ауылдардан қалаға көшуі жағдайды ушықтырады.
"90-шы жылдары біз аман қалдық, өйткені халықтың қауіпсіздік қоры болды. Ол кезде халықтың 70%-ы ауылда тұратын, барлығында екі бұқа, сиыр, тауық болған. Дағдарыс келгенде, біз мұны сезбедік, өйткені адамдар қосалқы шаруашылық есебінен толықты, ал артығын сатты. Ал қазір бізде кері пропорция бар: 70% қалада тұрады, ештеңе шығармайды, ал 30%-ауылда. Қала халқының 70%-ы ертең физикалық азық-түлік болмайтын кезде ойланады", - деп атап өтті Есенеев.
LS сұхбаттасушысы түсіндірген тағы бір тақырып – ауыл шаруашылығы өнімдерін әкетуге шектеу қою. Сарапшы мұндай шешімдер қабылдау үшін олар туралы жедел және объективті мәліметтер болуы керек деп санайды.
"Бізде не бар екенін ешкім білмейді. Министрден бастап кент әкімдеріне дейін-лауазым мен өсімнің болжамды оң динамикасын сақтау үшін барлығы деректерді әр деңгейде есептейді. Негізгі фактор-бұл деректер. Қазіргі жағдайда экспортқа рұқсат беру керек, бірақ алдымен нарықты қанықтырып, ал артығын сату шартымен", - деп түйіндеді Есенеев.
