«Бәсекелестік біздің туған күшіміз»

КаР-Тел/Beeline-ның «ДОС» жаңа өнімінің пайда болуын нарық Tele2-ге жауап ретінде қабылдады. Төмен тарифтер, оларды аймақтық байланыстыру – барлық белгілері айқын көрінген тәрізді еді. Бірақ LS-пен сұхбатта КаР-Телдің қоғаммен байланыс бойынша қызмет жетекшісі Юрий ДОРОХОВтың мәлімдеуінше «ДОС» – бұл жаңа ойыншыға жауап емес. «ТҰТЫНУШЫЛАРДЫ ТЫҢДАМАҒАНДАР НАРЫҚТАН КЕТЕДІ. АЛ КАР-ТЕЛ КЕТУГЕ НИЕТТІ ЕМЕС». - Юрий, біздің басылымға берген сұхбаттарыңыздың бірінде сіз дискаунтерлер КаР-Телге бәсекелес емес дегенсіз. Бұл ретте компания «ДОС» брендін Қазақстанда Теле2-нің жандана бастаған кезінде қатар шығарды. Бұл сіздің Tele2-ге жауабыңыз ба? - Дискаунтерлердің біз үшін бәсекелес еместігі дәл осы «ДОС» брендінің іске қосылуымен расталады. Өзіңіз ойлап көріңізші: қандай есі дұрыс адам өзіне өзі бәселесті іске қосады? Маркетингте каннибилизация деген ұғым бар. Бұл бір өнім келесіні жоя бастағанды білдіреді. Егер біз бәсекелес ретінде дискаунтерден қауіпті байқаған болсақ, біз ДОС-ты іске қоспас едік, ол осы сөздің толық мағынасындағы шынайы дискаунтер болып табылады. ДОС-тың іске қосылу себептері айқын. Қазақстанда ұялы байланыстың формальды енуі - 100%-дан жоғары, ал физикалық жағынан – бұл шамамен 80%. Яғни әрбір ересек және көптеген балаларда ұялы телефон бар. Нарық қаныққан, және қазір оның сегменттелуі орындалуда. Жастар тәрізді сегменттер бөліне бастады, немесе, мысалы, бірінші кезекте баға қызықтыратын адамдар. Олардың сөйлесуге аз шығындалуы міндетті емес, олар үздіксіз сөйлесе алады. Бірақ оларға, бастысы, баға сұрағы қызықты. Дәл осындай абоненттер үшін нарық қажетті ұсыныстар жасай бастайды. Сондықтан 5 жыл бұрын емес, дәл қазір жаңа бренд-дискаунтердің шығуы кездейсоқ емес. Ресей тәжірибесінен мысал келтірейін. Мегафон компаниясында «Жай сөйлесу үшін» бренді бар. Міне, олар оны іске қосқан уақытта, көпшілік бұл да Tele2-ге жауап деп есептеді. Бірақ, шын мәнінде, өнімнің осы түрін пайдаланушылардың басым бөлігі Мәскеу және Мәскеу облысында тұрады - Tele2 жоқ жерде. Бірақ Мегафонда ол жерде Tele2-ден де күшті бәсекелестері бар, біздің ҚР тәрізді. Қазір нарыққа жаңа өнімдер қажет, ал біздің компания әрқашан нарық сұраныстарына икемді әрекет етуге тырысады. Сіз байқаңыз, басқа операторлармен салыстырғанда, біз әлеуметтік желілерде, интернетте өте белсенді ұсыныламыз. Бізге тұтынушылардың пікірін естіп және оған не керектігін түсіну өте маңызды. Тұтынушыларды тыңдамағандар нарықтан кетеді, Ал КаР-Тел кетуге ниетті емес. Біздің болашақ даму бойынша амбициозды жоспарларымыз бар. Айта кететін жайт, брендіні шығару – бұл бір сәттік іс емес, ал көптеген айлар жұмсалған жұмыс. Сондықтан ДОС - Tele2-ге жауап деудің қажеті жоқ. Бұл нарыққа жауап. - Ал идея қашан пайда болды? - Өткен жылы. Бұл жерде бір көрнекі сәт бар. Tele2 компаниясының жергілікті ойыншыны сатып алу бойынша мәмілесі өткен жылдың наурызында жабылған. Басында сарапшылар Tele2 ребрендинг өткізеді және нарық үлесін белсенді жаулап ала бастайды деп болжаған. Бірақ өткен жыл осы компания үшін тыныш өтті. Барлық үміттерге қарамастан, компания өзін экспрессивті көрсеткен жоқ. Оның есеп беруі бойынша, инвестициялар аз салынған. Осыған қарамастан, дәл сол кезде біз ДОС-ты ойлап таптық. «… АБОНЕНТТІК БАЗА МЕН ҚАМТЫЛҒАН АЙМАҚТАРҒА КӨЗ САЛҒАН ЖӨН, ЖӘНЕ БІРДЕН КІМ КІМГЕ БӘСЕКЕЛЕС ЕКЕНДІГІ ТҮСІНІКТІ БОЛАДЫ...» - Қазақстандағы Tele2 өкілдері Beeline-ның олардың жергілікті нарыққа жылжыуына кедергі келтіретіндігін жасырмайды. Сіздер, шын мәнінде, оларға қастық жасап жүрсіздер ме? - Түбегейлі келіспеймін. Мүмкін, осындай орамдарды біреулер осы компанияға тағы бір рет назар аударту, жапа шегуші бейнесінде ойнау үшін ресми емес коммуникацияларда пайдаланған болуы ықтимал. Бірақ Tele2-нің ресми беті, [Андрей] Смелков мырза, бірнеше рет біз туралы «нарық бойынша серіктестер» ретінде атап өтті. Яғни, бізге іскерлік ортада қабылданған құрметпен қатынасады. Және біз де, әрине, Tele2-ні құрметтейміз. Біз дискаунтерді бәсекелес деп есептемесек те – абоненттік база мен қамтылған аймақтар көлеміне көз салған жөн, және бірден кімнің кімге бәсекелес екендігі түсінікті болады. Бірақ осыған қарамастан, біз барлық операторларға құрметпен қатынасамыз, оның ішінде, нарық бойынша біздің серіктестерге де. Ал құрмет бар кезде белгілі бір арам әрекеттер туралы айту орынсыз. - Егер құрмет бар болса, онда сіздер неге Батыс-Қазақстан облысындағы Tele2-нің мерекесін бүлдіруге тырыстыңыздар? - Шын мәнінде, осы көктемде КаР-ТелҚазақстанда брендтің алты жылдығын тойлатты. Осындай мерекелерді біздің компания әрқашан кеңінен тойлатқан. Біздің нарық бойынша құрметті серіктестеріміз біз өзіміздің абоненттеріміз үшін дәстүрлі түрде мерекелер өткізетін уақытты таңдағаны үшін кінәлі емеспіз. Өткен жылы, немесе қыста, немесе жазда шығуларына болар еді – бұл олардың таңдауы еді. - Бірақ өте сәтті сәйкестік… - Мен сенімді емеспін, осы таңдау сіз атаған компания үшін сәтті болды деп айта алмаймын. Біз басқа ойыншылардың пайдасы үшін біздің жарнамамызды, билбордтарды алып тастап, жоспарланған іс-шаралардан, радио марафордардан және тағы басқалардан бас тартпаймыз. Әрине, егер екі компания бір уақытта, бір жерде кездессе, тұтынушы назары үшін күрес басталады. Бұл қалыпты нарықтық жағдай. Біреу монополияны қолдай ма, оның ішінде, жарнамада да? Біздің компания монополия үшін қарсы. Тура Beelineқазақстандық нарыққа шыққан сәттен бастап жағдай революциялық жолмен өзгерді –тікелей нарық құрылымы, бағалар төмендеді. Бұрын болған монополия бәсекелестік нарығына айналдырылған. Сондықтан бәсекелестік онда біз өзімізді жақсы сезінетін біздің туған сұрапылымыз болып табылады. «… ҰЯЛЫ БАЙЛАНЫС БАҒАЛАРЫ ТӨМЕНДЕУДЕ. БІЗ АРЫ ҚАРАЙ ДА ТӨМЕНДЕТЕ БЕРЕМІЗ» - Бірақ сіз түсінесіз ғой, Tele2 сіздерге бәсекелес емес. Бірақ арзан байланыс арқылы олар жағдайды өзгерте алады. Сіздің компания бағаны ары қарай төмендете ме? - Біз нарыққа келген сәттен бастап бағаны төмендетудеміз. Beeline Қазақстанға келген уақытта, шығыс қоңыраудың минуты 50 теңгеден астам болатын. Қазір ол бағалар ешкімнің есінде жоқ – баға екі еседен артық құлдырады. Және осы біздің компания арқасында. Орташа есеппен біз жыл сайын бағаларды 16% төмендетеміз. Бұл ретте инфляция деңгейін, көптеген тауарлар мен қызметтерге бағалардың өсуін ешкім ескермейді. Түсініңіз, біз абстрактілі әлемде өмір сүрмейміз және біз де электр қуаты, жинақтаушылар, қажетті материалдар бойынша шығындарды төлейміз. Бізге қызметкерлерге жалақы төлеуіміз керек, біз әлеуметтік саясат бойынша үлкен шығындар жүктейміз. Бұл ретте ұялы байланысқа бағалар төмендеуде. Біз ары қарай да төмендете береміз. «ЖАҢА ОЙЫНШЫЛАРҒА БІЗДІҢ ЖОЛМЕН ЖҮРУГЕ ЕШТЕҢЕ КЕДЕРГІ КЕЛТІРМЕЙДІ –ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЭКОНОМИКАҒА, ЖЕЛІЛЕР ҚҰРЫЛЫСЫНА ЖӘНЕ ЖАБЫНДЫ КЕҢЕЙТУГЕ ИНВЕСТИЦИЯ САЛУ» - Ал сіз интерконнект туралы не ойлайсыз [басқа операторлар желілеріне қоңырау шалулар]? Оның құнын Tele2ұсынатындай шынайы төмендету керек па? - Өткен жылы интерконнект құны ҚҚС-сыз 19,98 теңге болған, және соңғы 10 жыл ішінде төмендеген емес. Осы кезеңде Қазақстанға Beeline шықты және интерконнектінің бағасының төмендемеуіне қарамастан нарықты өзгерте алды. Интерконнект – бұл біреудің мүлкін жалға алу үшін ақы. Егер мемлекет сіздің пәтеріңіз немесе өзіңіздің қолыңызбен тұрғызылған үйіңіздің жалға беру бағасын реттей бастаса сіз осыған қалай қатынасар едіңіз. Сіз өзіңізге пайдалы баға бойынша жалға бергіңіз келеді, ал мемлекет тыйым салады және осы жағдайды олардың жақсы немесе жаман жұмыс істеуіне қарамастан, қалаушылардың барлығы пайдалана алуы үшін өзінің төмендетілген бағаларын анықтайды. Ал сіздің инвестицияларыңыздың өзін-өзі ақтамайтындығы бұл өзіңіздің мәселеңіз. Мен үйлерін өздерінің қолдарымен тұрғызған адамдар осындай саясатқа келісетіндігіне күмәнім бар. Біздің абонент басқа оператордың нөміріне қоңырау шалған уақытта, біздің клиенттің дауысы басқа оператордың жабдығы бойынша жүруі үшін біз осыны төлейміз. Осыны түсіне отырып, біздің компания популизммен айналысқан жоқ, әкімшіліктік тетіктерді пайдаланған жоқ, ал жай ғана өзіндік желіні тұрғызуға күш салды және абоненттік базаны өсірді. Жергілікті нарықта болған 6 жыл ішінде біз инфрақұрылымның дамуына $1 млрд. салдық. Осының арқасында біздің абоненттер ешқашан интерконнектіге тәуелді болған емес. Жаңа ойыншыларға біздің жолмен жүруге ештеңе кедергі келтірмейді – қазақстандық экономикаға, желілер құрылысына және жабынды кеңейтуге инвестиция салу. Компания желісі ел халқының маңызды бөлігін қамтыған уақытта, абоненттер өзінің компаниясының желілерін пайдалана отырып қоңырау шала алады, және оларды интерконнект алаңдатпайды. Нарықта интерконнектіден төмен көптеген баға ұсыныстары бар. - Яғни, бейнелі түрде айтсақ, сіз омарта тұрғыздыңыз, ал қазір аю сіздің балыңызды жеуге тырысуда ма? - Осы салыстыру өмір сүруге құқылы шығар. «… БІЗДІҢ КОМПАНИЯ КӨШБАСШЫЛЫҚҚА БАҒЫТТАЛҒАН» - Сіз қалай ойлайсыз, нарықта жаңа ойыншылар үшін орын бар ма? - Әзірше жоқ. Нарық бізде салыстырмалы түрде шағын, онда соңғы жылдары ұялы байланыстың 4 операторы болған, және осы сан өзгерген емес. Мүмкін, CDMA стандартындағы ұсыныстардың белсендірілуін күтуге болады, бірақ мен өзім жаңа ойыншылардың пайда болуын күтпеймін. Біздің компания көшбасшылыққа мақсат қойғандығын анық айта аламын. Оған қоса, соңғы жылдары біздің компанияның бизнесі едәуір өсті. Егер біз кіретін «ВымпелКом» тобын бағаласақ, абоненттер саны бойынша, 19 жыл бұрын бізде 200 клиент болған, ал қазір 180 млн. Біз ары қарай өсуге мақсат қойғанбыз. Нарық құрылысы өзгерістері орын алуы ықтималы күн-трафик сегменті. Яғни, деректерді интернет желісінде жіберу. Батыста ұялы операторлар табыстарында дауыстық трафик емес, ал дәл осы күн басымдылыққа ие. Күн табыстарының дауысқа қатынасы онда шамамен 4:1 құрайды. Қазақстанда әзірше дауыс басым, бірақ күннің өсуі айқын байқалады. «БІЗДІҢ ҚАЛАЙ ҚАТТЫ БӘСЕКЕЛЕС ЕКЕНІМІЗДІ СІЗ ЕЛЕСТЕТЕ АЛМАЙСЫЗ. КҮРЕСТІ ҚАТЫГЕЗДІГІ БОЙЫНША АҚШ ПРЕЗИДЕНТІ КРЕСЛОСЫ ҮШІН КҮРЕСПЕН САЛЫСТЫРУҒА БОЛАДЫ» - Бірақ дегенмен, неге КаР-Тел бейнелі түрде айтсақ, 9 млн абоненті бар «семіз мысық» – GSM Kazakhstan/Kcell-мен емес, біздің нарықтағы «сәбимен» белсенді «шайқасуда»? Beeline-ның 7 млн мен Tele2-нің Қазақстандағы 300 мың клиенттері, - келісіңіз, бұл әртүрлі салмақтық категориялар... - Нарық қатысушыларына қатысты эпиттеттерді біздің арымызға қалдырамыз. Әрине, бәселестік күрес негізінен, ең бастысы, нарықтың әлді қатысушылары арасында болады. Біздің қалай қатты бәсекелес екенімізді сіз елестете алмайсыз. Күресті қатыгездігі бойынша АҚШ президенті креслосы үшін күреспен салыстыруға болады. Күрес әрбір ондық пайыз үшін жүреді. Ұялы байланыс нарығында да дәл солай. - КаР-Тел/Beeline және GSM Kazakhstan/Kcell арасында тарифтер бойынша жасырын келісім жоқ па? - Компанияларда көбінесе шамамен салыстырмалы шарттар. Бірақ дәл осы қатыгез бәсекелестік туралы куәландырады. Екі ойыншы да лезде бәсекелес әрекеттеріне әрекет етеді. Егер осы қатаң бәсекелестік болмаса, онда шарттардың паритеті де болмас еді. Жай бәсекелестер бірін бірі қатты қадағалайды. Егер бір компания серіктестен қарағанда төмен баға қойса, және келесісі әрекет етпесе, онда жылдам абоненттерінен айырылады. Және, керісінше, егер бір ойыншы өзіне шығын келтіріп демпингтей бастаса, онда бұл түсім мен табысқа өте кері әсер етеді, яғни, өзін дамытуға салуға болатын инвестиция көлеміне де. Уақыт өте келе дәл осы қателік байланыс сапасына қатты әсер етіп және тағы да абоненттерден айырылуға әкелер еді. Әзірше екі компанияда да абоненттік базаның өсуі жалғасуда. Есептілікті қараңыз. - Шамамен КаР-Тел-гі 25%-дық үлес жанама түрде Булат Утемуратовқа меншікті. Осы сіздерге дамуға көмектесе ма? - Мен акционерлермен байланысты сұрақтарға жауап беруге өкілетті емеспін. Бірақ мен сенімдімін, компания құрылтайшылары арасында белгілі бір тұлғаның болуы тұтынушының артық көруіне әсер етеді. Адамның оның құрылтайшысының кім екендігіне тәуелді операторды таңдауы туралы ешқашан естіген емеспін. Абоненттер сапа мен бағаға дауыс береді. LS анықтамасы: «КаР-Тел» (бренд Beeline) ЖШС Қазақстанда GSM 900/1800 стандартты ұялы байланыс, бекітілген телефония, интернетке қатынау және деректерді жіберу қызметтерін ұсынады. Ресейлік ВымпелКом 2008 жылдың шілдесінде өзінің КаР-Тел-гі үлесін 50%-дан қосу бір ақциядан 74,9%-ге дейін арттырды деп мәлімдеді – оған КаР-Тел-дің 100% меншікті кипрлік оффшор Limnotex Developments Limited арқылы. Сол кезде 25% астам мөлшердегі Limnotex Developments Limited-гі үлесі Булат Утемуратов бақылайтын компания Crowell Investments Limited-де қалды.

Айнур Каргалинова