Қазақстанның электр желілері тозып жатыр. LS-ке осындай пікірді Haırýshev energy телеграмм-арнасының сарапшысы әрі авторы Жақып Хайрушев білдірді.
Сарапшы электр желілері кәсіпорындарының инвестициялық бағдарламасы бес жылға бекітілгенін түсіндірді. Оның сомасы тозу деңгейін 2-3%- дан астам төмендетуге мүмкіндік бермейді.
"Электр желілерінің тозуы бұрынғы деңгейде қалады деп сеніммен айтуға болады", – деп атап өтті Хайрушев.
Энергетика министрлігінің ақпараты бойынша, 2021 жылы өңірлік электр желілерінің орташа тозуы 63%-ға дейін өсті (2020 жылы 60%). Электр станцияларының тозуы 53%-ға жетті. Бұл ретте бүгінгі күні қолданыстағы тарифтер электр желілерін ауқымды қайта құру мен жаңғыртуды жүргізуге мүмкіндік бермейді. Бұл үшін қомақты қаражат салу қажет.
Сонымен қатар, ажыратулардың жиілеп кеткен жағдайлары Қазақстанның бүкіл энергия жүйесінің авария қаупіне алып келеді.
Хайрушев мемэнергияқадағалау жөніндегі комитеттің деректерін келтірді, оған сәйкес 2021 жылдың бес айында елдің бірыңғай энергия жүйесінде 8,5 мың технологиялық бұзушылыққа жол берілген. Оның ішінде үш авария, I дәрежелі 20 істен шығу, II дәрежелі 8,5 мың істен шығу. Электр станцияларындағы бұзушылықтар -661, электр желілерінде -7,8 мың, ЖЭК объектілерінде-3 бұзушылық болды.
"Жабдықтың физикалық және моральдық тозуы технологиялық бұзушылықтардың, жазатайым оқиғалардың туындауына, сондай-ақ, пайдалану шығындарының өсуіне себеп болуы мүмкін", – деп атап өтті LS сұхбаттасушысы.
Хайрушевтің сөзінше, ең қорқыныштысы күн сайын орын алатын жергілікті апаттарға ешкім назар аудармайды.
"Бірнеше сағат бойы жарықсыз немесе сусыз болу-бұл ешкімді таң қалдырмайды. Себебі, ескірген және апаттық қосалқы бөлшектер ескіге ауыстырылады, өйткені аймақтық электр желілік компаниялардың қаржылық жағдайы апаттық резервте қосалқы бөлшектердің жеткілікті мөлшерін сақтауға мүмкіндік бермейді, әсіресе жаңасына", – деп түсіндірді сарапшы.
Республикалық ауқымдағы аварияларға келетін болсақ, мұндай жағдайлардың алдын алу үшін тиісті шараларды оқытып және аварияға дейінгі жаттығулар бар.
"Республикалық меншікке жататын жабдық сенімді пайдалану бойынша барлық ережелер мен ұсынымдарды сақтау бөлігінде барынша дайындалған болып табылады. Әрине, тәуекелдер әрдайым бар, бірақ бұл компанияларда дайындалған мамандар және техногендік сипаттағы апаттардың алдын алуға мүмкіндік беретін тиісті тәуекелдер карталары бар", – деп түсіндірді Хайрушев.
Ол сондай-ақ, болашақта жұмыс істеп тұрған электр желілерінің жаппай тозуын болдырмау үшін Қазақстанға елді мекендерді урбанизациялау жоспарына электр энергиясын берудің жаңа технологияларын енгізу қажет екенін атап өтті.
LS сұхбаттасушысы Қазақстанда саны артып келе жатқан майнингтік фермалар мәселесін қозғады. Оның айтуынша, фермалардың иелері әдетте генерациямен келіседі. Қуат резерві бар. Жазда аймақтық ЖЭО- да электр энергиясының шағын резерві бар, бірақ ол шамалы, ал жазда жылу немесе буды қайда қою керек деген басқа мәселені шешуге тура келеді.
Бұл ретте кеншілер тарапынан электр энергиясын тұтыну мәселесін реттеу үшін оларға кВт үшін 1 теңге қосымша салық салынды.
"Бұл мәселені қабылдауға асығыс болғанына қарамастан, менің ойымша, ол нарықтық қатынастарға және біртұтас энергия жүйесінің сенімді жұмысына сәйкес келуі керек. Ал криптовалюта өндіру заңды түрде жүргізілуіқажет", – деді Хайрушев.
Сарапшы кеншілер мен кейбір жосықсыз энергетикалық компаниялар атынан жаңа тұтынушылар энергия нарығының проблемаларын ушықтыруы мүмкін деп қосты. Бұл олардың учаскелеріне ресми бөлінген қуаттың асып кетуі, бұл желілердің шамадан тыс жүктелуіне айтарлықтай қауіп төндіреді. Кейіннен көптеген тұтынушылар үшін төтенше жағдайлар жиілейді.
"Криптовалюта өндіру жеке салаға қайта есептегенде, энергия тұтыну бойынша рекордтарды баяғыда бұзып келеді. Бірқатар зерттеулерге сәйкес, тау-кен және биткоиндермен жұмыс істеу кезінде жыл сайын атмосфераға 60 миллион тонна көмірқышқыл газы шығарылады. Бұл Грекия сияқты елдің ерекшелігі. Қазіргі уақытта криптовалютаны өндіруден қоршаған ортаға зиянды азайтудың жалғыз жолы- оны өндіру үшін баламалы ЖЭК электр энергиясын пайдалану, әйтпесе арнайы экологиялық алымды енгізу қажет", – деп түйіндеді Хайрушев мырза.
Алматы әкімі Бақытжан Сағынтаевтың айтуынша, "Алатау Жарық компаниясы" желілерінің ұзындығы 8,5 мың шақырымды құрайды, 2019-2020 жылдар кезеңінде 304,8 км желі иесіз деп танылып, кәсіпорын балансына берілді. Ағымдағы жылы коммуналдық меншікке 106,4 км берілді, орташа тозу 65%-ды немесе 5,6 мың км құрайды.
Өткен жылы Медеу, Наурызбай, Алмалы және Жетісу аудандарында 293,4 км желі қайта жаңартылды.
Электр энергиясының тапшылығын төмендету және желілердегі авариялық жағдайларды қысқарту үшін қосалқы станциялардың құрылысы жүргізілуде. Бостандық ауданында ГЭС каскадында өндірілген электр энергиясын тарату үшін "Каскад" қосалқы станциясы салынуда. Күтілетін қуат өсімі-64 МВт. Жұмыс осы жылдың соңында аяқталады. Жыл соңына дейін "Алмагүл" қосалқы станциясын тапсыру жоспарлануда, ол қаланың оңтүстік бөлігіндегі тұтынушылардың жүктемесін жабуды қамтамасыз етеді. Қуат өсімі 100 МВт құрайды.
Наурыз айында Алматының Түрксіб және Медеу аудандары, сондай-ақ Алматы облысының Талғар ауданы тұтынушыларының жүктемесін қамтамасыз ету үшін "Тұздыбастау" қосалқы станциясында құрылыс-монтаждау жұмыстары басталды. Қуат өсімі 64 МВт құрайды. Жұмыстарды 2022 жылдың желтоқсан айында аяқтау жоспарлануда.
Сонымен қатар, Жетісу ауданында "Кирпичная" ҚС құрылысының ЖСҚ әзірленді. Қосалқы станция қосылған аумақтардың тұтынушыларын электрмен жабдықтауды қамтамасыз етеді. Қуат өсімі-50 МВт.
Қаланың қосылған аумақтарын үздіксіз электрмен жабдықтауды қамтамасыз ету үшін Медеу, Жетісу, Алатау, Наурызбай аудандарында жалпы ұзындығы 217,8 км электрмен жабдықтау желілерін реконструкциялау жүргізілуде.
Жыл соңына дейін "Алатау Жарық компаниясы" 10 тарату пунктіне, сондай-ақ, авариялық ажыратуларды төмендету мақсатында 608 трансформаторлық қосалқы станцияға жөндеу жүргізеді. Жыл соңына дейін компания балансына 204,7 км жел, мен 106 трансформаторлық қосалқы станция беріледі.
