Мемлекеттік тапсырыс бойынша жұмыс істейтін құрылыс компанияларының 20%-ға жуығы банкротқа ұшырау қаупінде. LS-ке мұндай болжамды Қазақстан құрылысшылар одағының төрағасы Талғат Ерғалиев айтты.
LS-ке берген сұхбатында одақ басшысы бүгінде құрылыстың рентабельділігі төмен, ал материалдар мен қызметтер нарығы тұрақсыз екенін түсіндірді. Сондықтан компаниялар мемлекеттік тапсырысқа қатысу белсенділігі төмендеді.
"Ешкім мемлекеттік сатып алуға барғысы келмейді. Себебі біз бір бағамен келісім жасасамыз. Құрылыс барысында материалдар қымбаттайды, сәйкесінше шығындар да артады. Егер тапсырыс берушімен айырмашылықты өтеу туралы келісім болса, онда мемлекет тарапынан өтемақы төлеу өте ұзақ. Нәтижесінде құрылыс тоқтап қалады. Бұл процедураны жедел ресімдеу процесі әзірленбеген. Сәйкесінше табыста жоқ. Егер ағымдағы жағдай жалғасатын болса, онда мемлекеттік сатып алуларда жұмыс істейтін құрылыс компанияларының 20% банкротқа ұшырап, жабылады. Бұл шамамен 200 ұйым, олардың әрқайсысында 150-200 қызметкер бар. Осылайша, 40 мыңға жуық қызметкер жұмысынан айрылады. Егер инженерлік-техникалық персонал кәсіп тапса, қарапайым жұмысшылар тұрақты жалақысыз қалады. Біз нарықты жоғалтып аламыз, оны қайта жинау өте қиын болады", - деп болжады одақ басшысы.
Сонымен қатар, Ерғалиев биыл құрылыс материалдары 30%-дан 90%-ға дейін қымбаттағанын еске салды. Мысалы, егер арматура өткен жылдың күзінде тоннасына 260-280 мың теңге тұрса, қазір – 430-460 мың теңге. Сондай-ақ, бағаларға девальвация әсер етті, өйткені ресми статистикаға сәйкес материалдардың 46% импортталады.
Қазақстандық жеткізушілерді Новороссийск арқылы материалдарды теңіз жолымен әкелуге мәжбүр еткен, тоқтап тұрған фуралармен, контейнерлермен және вагондармен Қытаймен жабық шекара жағдайды қиындатып отыр. Бұл логистиканың құнына әсер етті.
"Азық түлік бағасының қымбаттауын да ұмытпаған жөн. Өйткені осыған байланысты құрылысшылардың жалақысын көтеру қажет. Жылжымайтын мүліктің өзіндік құнында 60% құрылыс материалдарына, 20% – жалақыға тиесілі. Осы факторларға байланысты құрылыс 40-45%-ға қымбаттады, бұл кез-келген жағдайда бастапқы тұрғын үйге әсер етеді. Ағымдағы жылы құрылыс түріне байланысты баға 30%-ға дейін өсті. Келесі жылдың жазына қарай бағаның тағы 15%-ға өсуі күтілуде", - деп түсіндірді Ерғалиев.
Бірақ, халықтың сатып алу мүмкіндігінің төмендеуіне қарамастан, сатып алудағы белсенділік өзгеріссіз қалады.
"Тұрғын үйге қажеттілік бар, сондықтан адамдар пәтер сатып алады. Қазір 2 млн-ға жуық қазақстандық өз үйлері мен пәтерлеріне мұқтаж. Сонымен қатар, қазіргі уақытта ауылдық жерлерде халықтың 41%-ы тұрады. Алдағы 10 жылда 25% қалаға көшу күтілуде. Адамдар тұрғын үйді жалға алады, саяжайларда тұрады. Әлеуметтік шиеленіс өседі. Осыған байланысты үкімет халықты арзан ипотекалармен қамтамасыз ету бойынша бағдарламалар құруға мәжбүр болады. Орта мерзімді перспективада жылжымайтын мүлік нарығы белсенді болып қала бермек", - деді LS сұхбатшысы.
Бұл ретте салаға кадрлардың өсіп келе жатқан тапшылығы кері әсерін тигізеді. Ерғалиев жұмысшылардың жоқтығынан жалақының төмен болуына байланысты құрылыс мерзімі артып, тұрғын үй құны да өсіп келе жатқанын түсіндірді.
"Адамдар әркезде жұмысы жеңіл, соғұрлым басқа жерде көп ақша табатын салаға баруды көздейді. Көбісі квазимемлекеттік секторға барады, онда олар көп төлейді немесе штаттан тыс. Осыған байланысты бұрыннан қалыптасқан алыптармен бәсекеге түсе алатын жаңа құрылыс компанияларын ашу қиын. Жұмыс істеп тұрған ұйымдар баяу жұмыс істейді, өйткені өздері жұмыс күшіне зәру", - деп түсіндірді Ерғалиев.
LS сұхбаттасушысының пікірінше, жоғары білікті қызметкерлер арасында ғана емес, қарапайым жұмысшылар арасында да бәсекелестік құру қажет. Ал ол үшін жалақыны көтеріп, құрылыс саласында шетелдік жұмыс күшіне де квотаны ұлғайту қажет.
