Қазақстандықтар үшін кезекті тұрғын үй дағдарысы күтіле ме – пікір

Халықтың төлем қабілеттілігі төмендеуде

21 октября 2021 года

LS редакциясына сұхбат берген кәсіби қатысушылар жылжымайтын мүлік нарығында дағдарыстың күтілетіні және 2000 жылдардың аяғында болған дағдарыстың қайталану мүмкіндігі туралы айтты.

Қазақстанның жылжымайтын мүлік федерациясының басшысы Ермек Мүсірепов тұрғын үй қарыздарын субсидиялау шаршы метр мен құрылыс материалдарының құнын арттыратын трендтердің бірі екенін атап өтті.

Дағдарыстың белгілері байқалады, бірақ соншалықты қатты емес. Жалпы алғанда, мұның басты себебі – халықтың төлем қабілеттілігі қазір тоқырауға, төмендеу жағына кіреді. Ипотекалық жүктеме мен қарыз алушылардың келесі жылы несие төлеуге шаршауына байланысты біз қызмет көрсете алмайтын пәтерлердің белгілі бір санының пайда болуын көре аламыз. Болашақта бұл шаршы метрдің құнын төмендеуіне әсер етеді. Яғни, ұсыныс көп болады, ал сұраныс азая бастайды", - деп атап өтті Мүсірепов.

Сарапшының пікірінше, барлық берілген ипотекалық несиелер бойынша төлем қабілетсіздігінің шыңы 2022 жылдың көктемінің соңында, қарыз алушылардың қаржылық шаршауымен байқалады.

"Алайда, мен 1 шаршы метрдің бағасы 2000 жылдардағыдай құлдырайды деп ойламаймын. Халықтың төлем қабілеттілігі төмен болғандықтан, құны 15%-ға дейін түсуі мүмкін", - деп күтеді Мүсірепов.

Ол тұрғын үй нарығындағы белгілі бір тұрақтылыққа және квадраттардың дұрыс құнына құрылыс салушылардан ұсынылған пәтерлер ипотекалық бағдарламалардың талаптарына сәйкес келген жағдайда қол жеткізуге болатындығын айтты.

Сонымен қатар, Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы (ҚҚҚ) ипотекалық қарыз алу көлемінің жылдам өсуіне қарамастан, оның елдің ЖІӨ-ге қатынасы төмен – 3,8% деңгейінде сақталып отырғанын атап өтті. Салыстыру үшін: Ресейде бұл көрсеткіш 9,5% құрайды.

"ЖЗҚ-дан қаражатты алудың әлеуетті көлемінен қазіргі уақытта 2,8 трлн теңгеге 70% немесе 1,9 трлн теңге бөлінді. Ал "Баспана Хит" бағдарламасының аяқталуын ескере отырып, жылжымайтын мүлік құнының өсу қарқыны жоғары ықтималдықпен баяулайды. Бұл ретте орта мерзімді перспективада Ұлттық банктің мемлекеттік бағдарламалардан толық шығуына және неғұрлым атаулы мемлекеттік қолдауға қарай тұрғын үй нарығындағы баға белгілеу халық табысының ықпалымен қайтадан қалыптасуы мүмкін", - деп күтуде сарапшылар.

ҚҚҚ қазіргі жағдай секторға жаппай ақша ағынымен байланысты бір реттік оқиға екеніне сенімді.

"Егер жеңілдікті тұрғын үйді стерилизациялау туралы айтатын болсақ (оны кейіннен табысы аз адамдардың белгілі бір санаттарына ғана қайта сату мүмкіндігі), онда ол шетелде өзінің тиімділігін көрсетті. Мысалы, Сингапур мен АҚШ-та. Экономикалық тұрғыдан алғанда, бұл теңдестірілген тәсіл. Басқаша айтқанда, мұндай жылжымайтын мүлікті төмен бағамен сатып алғанда, оны нарықтық бағамен емес, жеңілдікті қамтамасыз ету жүйесінде сатуға болады", - деп түсіндірді қауымдастықта.

Сонымен қатар, сарапшылар ипотекалық несие беру бойынша басым үлесті Отбасы Банкі алатынын атап өтті. Ал тұрғын үй-құрылыс жинақ жүйесінде ол толық монополияға ие.

"2020 жылы 968 млрд теңгеге тұрғын үй несиесі берілді, оның 63% немесе 609 млрд теңгесі осы қаржы институтына тиесілі. Біздің ойымызша, бәсекелестік ортаны қолдау үшін ипотекалық нарықта да, тұрғын үй жинақтары секторында да бірнеше ойыншының болуы аса маңызд", - деп есептейді қауымдастықта.

Тұрғын үй құнының өсуіне орала отырып, ҚҚҚ халықтың әлеуметтік осал топтарын атаулы қолдауға және материалдық тұрғыдан қамтамасыз етілген азаматтар үшін нарықтық тетіктерге көшу жағдайды өзгерту үшін неғұрлым пәрменді шаралар болуы мүмкін екенін атап өтті.

Өз кезегінде экономист Владислав Туркин (Monetarity Telegram-арнасы) жылжымайтын мүліктің қымбаттауына 2020-2021 жылдары тұрғын үй ұсынысының теріс соққысы әсер еткенін түсіндірді. Шаршы метрдің құнына сұранысқа қатысты тұрғын үй ұсынысының тапшылығы айтарлықтай әсер етеді.

Сонымен бірге, ол қазіргі жағдайды "дағдарыспен" сипаттау дұрыс емес екенін атап өтті:

- экономиканың жалпы шарттары инфляцияға қарсы және тек тұрғын үй/ипотекалық несие беру нарығында туындаған немесе жабық емес;

- сұраныстың ауытқуы бағаның күрт төмендеуіне әкелмейді және тұтастай экономикаға айтарлықтай теріс әсер етпейді;

- құрылыс салушыларды жаппай несиелендіру жағынан жауап жоқ;

- халықты тұрғын үй нарығына жаппай тарту және онымен алыпсатарлық байқалмайды.

"Бірақ шамадан тыс өршу (жоғары сұраныс тұрғысынан) оларды қаржыландырудың проинфляциялық сипаты бар кеңейтілмейтін жеңілдетілген ипотекалық бағдарламалардың арқасында бар. Бұл жобалардың аяқталуы шағын түзетуді тудыруы мүмкін, бірақ бағаның құлдырауы немесе олардың ауқымды төмендеуі емес", - деп нақтылады ол.

Туркиннің айтуынша, басқалары тең болған жағдайда, сұраныстың ағымдағы несиелік ынталандыруы ұсыныстың кейінгі реакциясы мен оны жаппай кеңейту үшін бағаның өсуіне әкелуі керек. Алайда, қазіргі уақытта бұл банктердің немесе инвесторлардың құрылыс нарығына қызығушылығы мен тартылуының жоқтығынан, сондай-ақ, оның монополиялануының жоғары дәрежесінен тежелуде.

"Нақты қауіп (әлеуетті дағдарыс) тұрғын үй ұсынысынан қатты үдеген кезде басталады. Сондай-ақ, халықты кейіннен тарту және сатып алу-сату мәмілелері шеңберінде айналымды жеделдету (2008 жылы дәл осылай болған). Ал әзірше біз сұраныс пен ұсыныстың айтарлықтай сәйкес келмеуімен ғана цикл басында тұрмыз", - деп есептейді экономист.

Тұрғын үй бойынша жеңілдікті бағдарламаларды іске асыруға келетін болсақ, Туркин олардың болуы тиіс екеніне сенімді. Алайда, алушылардың мақсатты тобын нақты анықтауда айтарлықтай проблемалар бар.

"Іс жүзінде барлық жобалар жаппай клиенттерге барады, бұл нарықтарды қатты қыздырады. Сонымен қатар, масштабты калибрлеусіз бұл күмәнді ынталандыру нақты фискалдық тәртіптің болмауымен бюджет есебінен жүзеге асырылады, бірақ әлеуметтік міндетке іс жүзінде қол жеткізілмейді. Бағдарламаларды тиісті масштабтаусыз қолдану тар тұрғын үй ұсынысы аясында шамадан тыс сұраныстың пайда болуына әкеледі. Бұл бағаны арттырады, бұл құралды ол есептелген адамдар тобына қол жетімді етпейді", - деп атап өтті ол.

Экономист атап өткендей, Қазақстанда қаржы жүйесі мен тұрғын үй нарығына жеңілдетілген тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша бағдарламаларды барынша енгізуге талпыныс жасалуда. Бұл бастама қысқа мерзімді перспективада экономикалық белсенділікті жеделдету үшін жақсы, бірақ ұзақ мерзімді перспективада ол құрылымдық проблемаларды күшейтiп жаңаларын тудырады.

"Сондықтан мемлекет есебінен объектілерді оқшау салу және кейіннен субсидияланған жалға берілетін тұрғын үй схемасын оның тіркелген бағасын (өзіндік құнын) өтеу есебінен іске асыру жолымен баруға болады. Көптеген бағдарламалар бойынша ағымдағы ипотекалық несиелердегідей нарықты пайдаланбаңыз. Әлеуметтік шығыстарды (жеңілдікті тұрғын үй беру) нарықтан барынша оқшаулауға тырысу керек", - деп түйіндеді Туркин.

Следите за нашим Telegram - каналом, чтобы не пропустить самое актуальное
Комментарии отключены!
Вы можете оставить комментарий и увидеть мнения наших читателей на странице в facebook.
Подпишись прямо сейчас
Подписка на самые интересные новости из мира бизнеса
Подписаться
© Все права защищены - LS — ИНФОРМАЦИОННОЕ АГЕНТСТВО    Условия использования материалов
Наше издание предоставляет возможность всем участникам рынка высказать свое мнение по процессам, происходящим, как в экономике, так и на финансовом рынке.